Tembung Ngoko-Krama Madya-Krama inggil

PERANGANE AWAK

Tembung utawi ukara, wonten tigang tingkatan. Inggih punika, tembung ngoko, tembung krama madya lan krama inggil. Miturut pangunaanipun, tembung ngoko lumrah dipun ginaaken tumrap tiyang ingkang luweh enom, utawi rencang ingkang sampun akrab. Tembung krama madya, lumrah dipun ginaaken tumrap tiyang sak umuran, lan krama inggil dipun ginaaken tumrap tiyang ingkang kalangkung/luweh sepuh. Sakmenika tembung ngoko, krama madya lan krama inggil tumrap perangane awak, kanti urutan: 

NGOKO - KRAMA MADYA - KRAMA INGGIL

alis - alis - imba

ati - manah - ( peng ) galih

awak - badan - salira

balung - balung - tosan

bangkekan - bangkeaan - pamekan

bathuk - bathuk - palarapan

bokong - bokong - bocong

brengos - brengos - gumbala, rawis

cangkem - cangkem - tutuk

cengel - cengel - griwa

dhadha- dhadha - jaja

dhengkul - dhengkul - jengku

dlamakan - dlamakan - samparan

driji - driji - racikan

embun-embunan - embun-embunan - pasundhulan

endhas - sirah - mustaka

epek-epek - epek-epek - tapak asta

Candraning Manungso

Sakmenika Candraning Manungso

alise  - nanggal sepisan

astane  - nggendhewa gadhing

athi-athine  - ngudhup turi

awake - ramping

bangkekane - nawon kemit

bathuke  - nyela cendhani

bokonge  - manjang ngilang

brengose  - nglaler menclok

brengose  - nguler keket

cahyane  - sumunu/sumunar

cahyane  - ngalentrih

drijine  - mucuk eri

godhege  - simbar rumembun

gulune  - ngelung gadhung

gulune  - ngolan-olan

eseme  - kaya madu pinastika

eseme  - pahit madu

idepe  - tumenga ing tawang

irunge  - kencana pinatar

irunge  - mbangir

irunge  - ngudhup mlathi

kempole  - ngembang pudhak

kempole  - nyikil walang

Tembang Jawa Pangkur

PANGKUR

Ing mangsa mengko pan arang, kang katemu ing basa kang basuki

Ingkang lumrah wong puniku, drengki srei lan do ra iren

Meren panasten dahwen kumingsun opene nora pasaja

Jahil muthakil mbesiwil

Alaning liyan den andhar, nging beciking liyan dipunsimpeni

Becike dhewe ginunggung, kinarya pasamuan

Nora ngrasa alane dhewe ngendhukur, wong kang mangkono

Wateknya, nora pantes denpedhaki

Tembang Jawa Macapat Asmaradana

Sakmenika tembang macapat Asmaradana

ASMARADANA

Nora gampang wong aurip, yen tan weruh urip ira

Uripe padha lan kebo anggur, kebo gading ira

Halal yen pinangan apan manungsa

Dagingipun yen pinangan dadya wisa

Poma-poma wekas mami, anak putu aja lena

Aja ketungkul uripe, lan aja duwe kareman

Marang pepaes donya, siyang dalu dipunemut

Yen urip manggih antaka